2020-2023

Stichting Museumhaven Zeeland

Inleiding en achtergronden

Doelstelling

De Stichting Museumhaven Zeeland (opgericht op 26 januari 1990) heeft ten doel:

• Het inrichten en beheren van de Oude Haven in Zierikzee als museumhaven;
• Het behoud van authentieke scheepstypes in het algemeen, met het accent op vaartuigen die in het Deltagebied in de provincie Zeeland voorkwamen;
• Het restaureren en in de vaart houden van klassieke schepen die in het Deltagebied voorkwamen;
• Het beheren en exploiteren van de Stads- en Commerciewerf;
• Alsmede al hetgeen met een en ander rechtstreeks of zijdeling verband houdt of daartoe bevorderlijk kan zijn, alles in de ruimste zin;

onder meer een museale en educatieve functie.

De Stichting tracht haar doelen te verwezenlijken vooral door de verwerving en restauratie van schepen, het tentoonstellen van die scheepstypes en het bieden van de mogelijkheid tot het bezichtigen daarvan, en het verzamelen van kennis en documentatie.

Beleidslijnen: een terugblik

De afgelopen jaren realiseerde de Stichting onder meer het volgende.

• Bezoekers konden gedurende de zomermaanden de schepen bezichtigen;
• Bezoekers konden tevens vrij toegankelijk de Werf bezoeken;
• Vaartochten voor schoolkinderen, sponsors en bezoekers (op aanvraag);
• Presentaties op manifestaties als de Havendagen en andere maritieme evenementen in Zeeland;
• Het zoeken en vinden van samenwerkingspartners, zowel in Zeeland als in België;
• De verwerving van klassieke scheepstypen;
• Het promoten van de Museumhaven en haar collectie bij algemeen publiek en potentiële sponsoren;
• De uitgave van nieuwsbrieven over de Museumhaven;
• Het verwerven van subsidies.

Zodoende ‘staat’ er anno 2019 een stevig in het Zeeuwse museumland verankerde organisatie, met hechte samenwerkingsverbanden in de regio Scheldemond.

Restauratie van de Zuidvliet en Arm 17 werd mogelijk dankzij Europese subsidies (het Interreg III programma), de Provincie Zeeland, gemeente Schouwen-Duiveland, de eigen middelen van de Museumhaven en sponsorgelden.

De Stichting beschikt nu over een buitenlocatie (de collectie schepen aan de Oude Haven) plus een binnenlocatie (de Stads- & Commerciewerf). De bijbehorende dynamiek is duidelijk merkbaar in Zierikzee. Het betekent daarnaast ook dat het Bestuur de Stichting Museumhaven Zeeland de komende jaren nadrukkelijk wil profileren met haar publieksfunctie.

Publieksfunctie van de Museumhaven: noodzaak en samenhang met ander beleid

Van meet af aan is de Stichting zich bewust geweest van de publieke functie van de Museumhaven. Via de museale functie in de scheepsrestauratiewerkplaats zwaait de Museumhaven letterlijk de deuren open voor het publiek (en niet in de laatste plaats voor de lokale bevolking). Het belang van de publieksfunctie onderkent het Bestuur al jaren. De noodzaak tot een duidelijke profilering van de publieke functie is meerledig:

• Waar het Bestuur voor wenst te waken is dat de situatie ontstaat waarbij achter gesloten deuren gewerkt wordt aan de restauratie van schepen (onzichtbaar dus). Zij wil collectie en werkzaamheden zichtbaar maken. Openheid past in onze moderne samenleving;
• Een belangrijk punt is dat alle restauratiewerken worden uitgevoerd met gelden van derden, waar onder gemeenschapsgelden. Wie zulks doet, is de gemeenschap ook iets verplicht: openstelling. Dat is fair, dat is netjes. Publieke werken verdienen publieke aandacht;
• Om deze doelstellingen te bereiken is besloten geen entreegeld te heffen en beide locaties vrij toegankelijk te maken. Een en ander heeft inmiddels geleid tot een aanzienlijke stijging van het aantal bezoekers en tevens tot een toename van inkomsten middels een vrijwillige bijdrage van de bezoekers;
• Subsidiegevers eisen een zo breed mogelijke toegankelijkheid plus een zo gericht mogelijke communicatie naar de verschillende doelgroepen. Zo is aan de toegezegde gelden van het Interreg III programma en de subsidies van de provincie de strikte voorwaarde verbonden, dat de Stichting waar mogelijk en zoveel mogelijk actief communiceert over de voortgang van de restauraties met doelgroepen;
• Collega-musea zijn uiteraard voorstander van openstelling. Het Bestuur heeft de afgelopen jaren diverse samenwerkingsafspraken vastgelegd, zowel internationaal (met Scheepvaartmuseum Baasrode en Stichting Tolerant, CNR, in Rupelmonde, de gemeenten Blankenberge en Dendermonde in België) alsook nationaal (bijvoorbeeld met het Zuiderzeemuseum Enkhuizen, Havenmuseum Rotterdam, de Scheepswerf C.A. Meerman in Arnemuiden, de Vereniging van Zeeuwse Musea en de Vereniging Musea Schouwen-Duiveland). Als partner wil de Museumhaven haar verantwoordelijkheden nemen wat betreft publieksfunctie en -communicatie;
• Stilzwijgend verwacht ook de bevolking van Zierikzee dat ‘hun’ middeleeuwse haven bruist van dynamiek. Daarover wil men horen, zien en lezen;
• De Museumhaven heeft al flink geïnvesteerd in de publieksfunctie (de al eerder genoemde vrije toegang): een verlenging van de steigers in de Museumhaven en de aankoop van de hoogaars Geertrui.

Tevens zorgt het nieuwe Parkeerterrein nabij de werf voor een meer aantrekkelijke en dynamische omgeving.

Al met al heeft de Museumhaven alle mogelijkheden om zich te ontwikkelen tot publiekstrekker in Zeeland met landelijke uitstraling en aantrekkingskracht.

 Financiële middelen als remmende factor

Het bestuur van de Stichting heeft een financieel plan inclusief begroting opgesteld voor een periode van 10 jaar. Het totaal aan inkomsten per jaar bedraagt ruim €100.000 en bestaat uit sponsoring van de Stichting Renesse van €45.000 en sinds 2017 een 5-jarige overeenkomst met BosKalis voor het beschikbaar stellen van bemanning en het gebruik van de hoogaars Geertrui.

Via de gemeente komt er een jaarlijkse bijdrage van circa € 22.000. De overige inkomsten komen uit vrijwillige bijdrages van de bezoekers en een aantal lokale sponsoren.

Het bestuur heeft het besluit om de hoogaars Geertrui over te nemen en te kunnen behouden voor Zierikzee zeer bewust genomen, echter wel in combinatie met de 5-jarige gebruikersovereenkomst. Op deze wijze kunnen we als Museumhaven de komende 5 jaar werken met een vrijwel sluitende begroting én voldoen aan de door onszelf opgelegde doelstellingen;

• Het onderhouden van onze schepen om ze in perfecte staat te houden, zodat we dit kunnen realiseren met een beperkt aantal vrijwilligers;
• Het kiezen voor restauratie van de Zuidvliet wat kon worden gerealiseerd met de verkoop van de klipper Mijn Genoegen, omdat de Zuidvliet behoort tot het historisch erfgoed van Zeeland;
• Het afbouwen van de unieke boeier de Vabel, wat minimaal nog € 75.000 zal gaan kosten. Overigens hebben we daarmee geen haast, omdat dit dé publiekstrekker is in onze werf;
• Het uitbaggeren van de Oude Haven is inmiddels uitgevoerd, maar de restauratie van de kademuren is door de gemeente wederom met onbepaalde tijd uitgesteld. Dit soort randvoorwaarden is mede van invloed op een sluitende begroting, waardoor de Museumhaven al  7 jaar een aanzienlijk bedrag aan liggelden is misgelopen. Dit bedrag is begroot op circa € 5.000 per jaar. Hiervoor is overigens nooit enige compensatie ontvangen van de gemeente Schouwen-Duiveland. Er ontstaat echter ook een structureel begrotingstekort als de gebruikersovereenkomst met BosKalis niet zou worden verlengd.

In het verlengde van de beperkte financiële middelen ligt een mogelijk grotere bedreiging.

De exploitatie van haven en werf vallen of staan bij de inzet van vrijwilligers. Veelal oudere, gepensioneerde vakmensen met een link naar houtbewerking, oude scheepsmotoren of simpelweg “houten bootjes” in het algemeen.

Deze vrijwilligers worden ouder en het wordt steeds lastiger nieuwe en mogelijk jongere vrijwilligers aan de organisatie te binden.

Wanneer dan ook nog de mogelijkheid ontbreekt om op beperkte wijze, bijvoorbeeld in de vorm van een vrijwilligersbijdrage, financiële ondersteuning te bieden is continuïteit op de werkvloer vrij lastig te realiseren.

Pijlers van het beleidsplan en aansluiting met provinciaal beleid

Vooraleer in te gaan op de details van het beleidsplan, schetsen wij de pijlers en uitgangspunten ervan. Publieksfunctie en -communicatie is, zo stelt het Bestuur, een gedeelde verantwoordelijkheid van de betreffende organisatie en de Provincie. Het initiatief moet, naar onze mening, de Stichting zelf nemen. Om die reden heeft het Bestuur besloten een aantal elementen voor de publiekscommunicatie (die in dit beleidsplan verder niet worden uitgewerkt) voor haar rekening te nemen. Hiervoor is inmiddels dekking gevonden. Het betreft onder meer:

• de verzorging en het actueel houden van de website;
• folder- en ander gedrukt presentatiemateriaal;
• documentatie (op schrift en in beeld) van collectie en restauratiewerkzaamheden;
• de ontwikkeling van een eigen huisstijl;
• de interne communicatie-organen.

Wij noemen deze punten hier om duidelijk te maken dat de Stichting haar verantwoordelijkheden neemt, zowel in taken en financiering ervan. Daarmee hopen wij onze positie als betrouwbare partner waar te maken en duidelijk te maken dat de Stichting zichzelf ziet als een veerkrachtige organisatie met een hoog probleemoplossend vermogen.

Typerend voor het hiervoor gestelde is de inmiddels gerealiseerde samenwerking met 2 Belgische werven en de werf C.A.Meerman in Arnemuiden. Via deze zogenaamde 4 werven samenwerking zijn middelen gevonden in de Scheldemondregio om gezamenlijk videopresentaties, flyers en brochures te ontwikkelen

Als aanvulling op de eigen activiteiten, gefinancierd vanuit de eigen middelen, wensen wij in dit beleidsplan enkele flankerende punten naar voren te brengen die, naar wij menen, voor structurele subsidie in aanmerking zouden moeten komen. Structurele subsidie omdat onderstaande punten – zonder uitzondering – jaarlijks terugkerende posten betreffen die naar onze mening essentieel zijn voor het gedachtegoed en het cultureel maritiem erfgoed, waar de Stichting voor staat. Deze punten zijn geselecteerd op basis van de volgende criteria:

• innovatief vermogen: het zoeken naar nieuwe wegen van publiekscommunicatie;
• inbedding in het lokale cultuuraanbod: samenwerking van de Museumhaven met andere musea (VMSD), VVV voorlichtingsmateriaal, museumroute op het eiland en dergelijke;
• gebiedsgerichte aanpak. Onze initiatieven voldoen op twee manieren aan dit criterium. Ten eerste wil het Bestuur de Museumhaven en de restauratiewerkplaats positioneren in het maritiem gebied en het maritieme aanbod van Zierikzee (roerend goed). Ten tweede passen de initiatieven bij overheidsinitiatieven die betrekking hebben op de face-lift van het gebied Nieuwe Haven en de eeuwenoude stadspoorten, parkeerterrein alsmede de herinrichting van het terrein aan de Vissersdijk (onroerend goed).

Overzicht van de plannen

• Het bestuur is voornemens een aantal initiatieven te ontwikkelen om alternatieve inkomsten te genereren die voorzien in een dekkende begroting voor de restauratie van de boeier De Vabel;
• Er wordt actief samengewerkt met en gezocht naar (potentiële) sponsoren voor de beschreven activiteiten van de Stichting;
• De Stichting zal haar sponsoren regelmatig informeren omtrent de bestedingen;
• Het actief werven en benaderen van vrijwilligers.

Epiloog: het imago

Elk (publicatie)plan moet aansluiten bij het na te streven imago. De Museumhaven werkt aan de verwezenlijking van het volgende imago: ‘De Stichting Museumhaven Zeeland is essentieel voor het behoud van het Zeeuwse cultureel (varend) erfgoed’.

Het is een dynamische organisatie die:

• binnen de provincie een voortrekkersrol wil vervullen inzake varend erfgoed;
• binnen de gemeente Schouwen-Duiveland zich met collega-musea sterk maakt voor een krachtige culturele stempel en
• in de Euregio en Schelderegio een betrouwbare en collegiale partner is.

De Stichting streeft vooral het behoud, verbetering en waar haalbaar, noodzakelijke uitbreiding na van de collectie, de museumfunctie en de organisatie. Met nadruk wil de Stichting haar publieke functie waarmaken door het publiek zoveel mogelijk van dienst te zijn. Inwoners van Schouwen-Duiveland en de provincie Zeeland kunnen ‘trots’ zijn op hun Museumhaven en vrijwilligers zijn heel graag bereid hiervoor de handen uit de mouwen te steken, terwijl het bedrijfsleven het belang van de Museumhaven inmiddels erkent en (financieel) steunt.

Bestuur Stichting Museumhaven Zeeland

Zierikzee, november 2021